kobustan petroglifleri ne demek?

Gobustan Kaya Sanatı, tarih öncesi ve ortaçağ dönemlerinin flora ve faunasını, avcılığını, yaşam tarzlarını ve kültürünü temsil etmektedir.¹ Kayalara yapılan oymalarda ilkel adamlar, dans ritüelleri, ellerinde mızraklı adamlar, hayvanlar, boğa güreşleri, deve kervanları, güneş ve yıldız resimleri yer almaktadır. Bu oymaların tarihi 5.000 – 20.000 yıl öncesine kadar gitmektedir.²

Kobustan Kaya Sanatı Kültürel Peyzaj Alanı

Kobustan Kaya Sanatı Kültürel Peyzaj Alanı, Üst Paleolitik dönemden Avrasya'daki Orta Çağlara kadar insanlık tarihini temsil etmektedir.³ Azerbaycan'da, Büyük Kafkas Dağları'nın güneydoğu ucunda yer almaktadır. Bakü'ye yaklaşık uzaklıkta yer almaktadır. Sit alanı 537 hektar alan kaplamaktadır.⁴

Kültürel peyzaj alanı, orta Azerbaycan'ın yarı çöl bölgesinde bulunan üç kayalık yaylayı kapsamaktadır. 1.000'den fazla kaya yüzeyinde 40.000 yıllık kaya sanatı tarihini yansıtan 6.000'den fazla kaya çizimi bulunmaktadır.⁵⁶⁷

Arkeolojik kazılar sırasında, farklı arkeolojik evrelerde 104 adet küçük boyutlu oyma taş da keşfedilmiştir.⁸

Yaklaşık 5.000 ila 8.000 yıl öncesine tarihlenen Kobustan petrogliflerinde, Viking gemilerine benzer uzun gemiler de yer almaktadır.⁹¹⁰ Kobustan'daki kaya resimleri arasında gemi resimlerinin bulunması, bölgenin Akdeniz ve Avrupa kıtaları ile olan ilişkisini göstermektedir.¹¹

Antik kaya sanatına ev sahipliği yapan Kobustan'da Jingirdağ, Büyüktaş ve Küçüktaş dağları ile Yazılıtepe bulunmaktadır. Kaya sanatı örneklerinin çoğu Büyüktaş ve Küçüktaş dağlarının üst yüzeylerinde bulunur. 3-4 bin yıl öncesine tarihlenen kaya resimleri ağırlıklı olarak av sahnelerini yansıtmaktadır. Daha korunaklı taraflarda insan (dansçılar, avcılar, kask takan erkekler) ve hayvan (geyik ve keçi) resimleri betimlenmiştir.¹²

Kobustan kayaları üzerindeki hayvanların görüntüleri, Pleistosen döneminde yaban öküzü ve yaban atları gibi büyük hayvanlardan, Holosen döneminin başından başlayarak iklim değişikliğine göre geyik, yaban domuzu ve kuş gibi nispeten daha küçük Holosen hayvanlarına kadar avlanma hedeflerindeki değişime bağlı olarak dönemlere göre değişmektedir.¹³

Küçüktaş Dağı'ndaki "Firuz-1", "Firuz-2", "Kaya-Arası", "Kaya-Arası-2", Büyüktaş Dağı'ndaki Kaniza, Ana-Zaga yaşam alanlarının duvarlarında petroglifler bulunmaktadır. Dağ, bu sit alanındaki bazı taşların üzerindeki petrogliflerle benzerlik göstermektedir.¹⁴

Kayalardan birinde, Fulminate önderliğindeki 12. Roma Lejyonu'nun Hazar kıyılarında geçici olarak kalışını gösteren Roma İmparatoru Domitian'ın saltanatı (MS 81-96) dönemine ait Latince bir yazıt bulunmaktadır.¹⁵

Erken döneme ait bir diğer kalıntı, Kobustan Kaya Sanatı'nda anlatılan eski bir müzik aleti olan "kaval çalan taş"tır (tef taşı).¹⁶

1996 yılında Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu kararı ile dağlar Kobustan Devlet Tarihi Sanat Koruma Alanı ilan edilmiştir. Başkanın kararıyla, dağlar 2007 yılında Ulusal Koruma Alanı ilan edildi.¹⁷

Kaya sanatı gravürlerinin kalitesi ve yoğunluğu nedeniyle Kobustan, 2007 yılında UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edildi.¹⁸¹⁹

Tarihi

Kültürel peyzaj alanı ilk olarak 1939-40 yıllarında yerel bir madenci tarafından keşfedildi.²⁰²¹ MÖ 12. ve 8. yüzyıllar arasına tarihlenen geyik, keçi ve sığırlara ait çizimler, Kobustan'daki Neolitik dönemi yansıtmaktadır.²² 1947 ve sonrasında 3.500'den fazla petroglif ile yaklaşık 750 kayayı analiz eden Isak Jafarzadeh'in incelediği Kobustan petroglifleri, antik çağlardan Orta Çağ'a kadar 6 döneme ayrılmıştır:

Neolitik dönem (figürler omuzlarında ok ve yay bulunan kadın ve erkek çizimlerini içerir),
Geç Neolitik dönem (bizon, kayık ve okçu çizimleri),
Eneolitik dönem (büyük keçi, aslan ve geyik çizimleri),
Tunç Çağı dönemi (vahşi hayvanlar, atlar ve domuz çizimleri),
Demir Çağı dönemi (insan çizimleri, keçi ve geyik figürleri ile Roma yazıtları)
Orta Çağ (deve kervan çizimleri, elinde silah olan bir savaşçı, semboller, Arapça ve Farsça yazıtlar).²³

İlerleyen yıllarda F. Muradova ve J. Rustamov 1.500'den fazla görüntünün ortaya çıkarıldığı yeni keşifler gerçekleştirdiler. Arkeolojik kazılar sırasında bölgede çok sayıda Tunç Çağı yapısı bulunmuştur.²⁴ Bu arkeolojik kazılar, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü tarafından desteklenmiştir.²⁵

1966, 1988 ve 2001'de, tüm kaya oymaları ve petroglifleri devlet koruması altına alındı ²⁶

Galeri

Dosya:Rock art in Gobustan.jpg Dosya:Petroglyph of a aurochs (a large ox) from that era (37074580146).jpg Dosya:Qobustan horse.jpg Dosya:Qobustan buffalo.jpg